Shënime në Blog

Viral chatter

Të thuash që një virus “dëshiron” diçka, do të thotë t’i atribuosh cilësi njerëzore, sepse viruset nuk kanë qëllime. Në realitet, është thjesht probabiliteti i lartë dhe jo qëllimi i keq, që shpjegon sjelljen e tyre. “Muhabete virale” është një term që përdoret në kuptim të parë, kur ndërveprimi mes kafshëve dhe tejkalimi i kufirit mes njerëzve dhe botës shtazore në kushtet e një dendësie shumë të lartë jetese, shkakton epidemitë.

Viral chatter

That David Quammen/ In early September, scientists at the University of Florida in the United States confirmed that a bottlenose dolphin found dead in a canal along the Gulf Coast in March was carrying a highly pathogenic strain of bird flu. His brain was swollen. Usually, this virus affects birds, but sometimes it goes beyond. A few months after the dolphin's death, another mammal, the porpoise, was found lying emaciated on the west coast of Sweden. Then, he died of the same virus. Between these two events there was another disturbing case in Colorado: a man tested positive for bird flu. He was held in a state prison, and as a condition of his release, he was given the task of slaughtering chickens on a farm that turned out to be affected by this infection.

He is not the only person who tested positive for bird flu, especially H5N1, last year. Also in the United Kingdom, a 79-year-old man living in close contact with ducks was infected in December 2021.

If these events - namely the death of a dolphin and a porpoise and two men positive for a dangerous bird virus - seem unrelated and insignificant to you, perhaps you have not heard of what is called "viral chatter", that is, viral conversations in the sense first word. The term was coined decades ago by Donald Burke, an infectious disease researcher at the University of Pittsburgh, and refers to the period when a virus spreads from wild animals to humans, occasionally causing small chains of transmission. It is a warning sign, but one that is often considered too late.

"The idea of ​​viral chatter reflects a back-and-forth movement across the boundary between species," Burke explained to me eleven years ago. Avian viruses spread to mammals and bat viruses to humans. Usually these one-time infections hit a dead end, which is fine. But the random process implies that there is a repeating pattern, and this is negative, or at least disturbing. This pattern signals to observers like Burke that a virus "wants" to cross the gap between carrier animals and humans, to then spread.

Të thuash që një virus “dëshiron” diçka, do të thotë t’i atribuosh cilësi njerëzore, sepse viruset nuk kanë qëllime. Në realitet, është thesht probabiliteti i madh dhe jo qëllimi i keq, që shpjegon sjelljen e tyre. Por antropomorfizmi mund të jetë i dobishëm: “muhabeti” i gripit H5N1 tregon se virusi po eksploron mundësitë e tij midis gjitarëve. Dhe duhet të kemi parasysh se këto mundësi na përfshijnë edhe ne.

Janë dy pyetje në lidhje me “viral chatter” që shqetësojnë ekspertët e sëmundjeve infektive: A po dëgjojmë mjaftueshëm për të kuptuar atë që thuhet? Dhe a jemi gati të ndërhyjmë?

Jo të gjithë njerëzit e infektuar bëhen pacientë zero të një epidemie në shkallë të gjerë, e aq më pak të një pandemie. Por sa më shumë ngjarje të këtij tipi – pra sa më shumë muhabete të bëhen – më i lartë është probabiliteti që një infeksion të na çojë në katastrofë.

Jetojmë në shoqëri shumë të dendura dhe të ndërlidhura, kështu që ne paraqesim një mundësi të jashtëzakonshme për çdo lloj virusi që të infektojë gjitarët. H5N1 është vetëm një ndër shumë nënllojet e gripit të shpendëve që janë transmetuar tek njerëzit në dekadat e fundit dhe viruset e gripit janë vetëm disa prej tyre që mund tejkalojnë kufijtë mes specieve. Qartësisht janë edhe koronaviruset.

Në korrik të vitit 2003, pas fundit të epidemisë që erdhi nga sarsi, dukej se virusi nuk qarkullonte më mes njerëzve, edhe pse ekzistonte në natyrë. Por kur mes dhjetorit 2003 dhe janarit 2004 u shfaqën katër raste të reja, u zbulua se virusi ishte përhapur përsëri, nëpërmjet një restoranti që shërbente pjata me nënprodukte civeti. Dy rikthime të dokumentuara të SARS në një vit. Sa prej tyre kishin kaluar pa u vënë re?

Për të dhënë një shembull tjetër, virusi nipah u zbulua për herë të parë mes njerëzve në Malajzi, në vitin 1998, kur kaloi nga lakuriqët e natës te derrat dhe nga këta të fundit te blegtorët dhe tek tregtarët e mishit. Lakuriqët e natës, të cilët janë bartës, janë të shpërndarë gjerësisht në të gjithë Azinë Jugore. Që atëherë, nipah ka shkaktuar dhjetëra vatra infektive në Bangladesh dhe Indinë lindore. Ka një shkallë vdekshmërie prej 75 për qind. Fatmirësisht, megjithatë, nuk kalon lehtë nga personi në person edhe pse kjo gjë mund të ndodhë herën tjetër. Arrini ta dëgjoni “muhabetin viral”?

Viral chatter

"Unë nuk pretendoj se jam profet," më tha Burke. "Parashikimi" është një fjalë shumë e fuqishme për atë që bën. “Por mund të thuhet se në këtë zonë ka shumë “muhabet”, se është një zonë e rrezikshme dhe se këto viruse janë shqetësuese”. Një parashikim i informuar për zonat e rrezikut na lejon të përgatitemi për pandeminë duke ndjekur dy rrugë: mbikëqyrjen e infeksioneve të fshehta dhe vatrat fillestare për t'i zbuluar ato herët; dhe një reagim të fortë dhe të shpejtë për të frenuar vatrat e infeksionit përpara se ato të përhapen.

Nevoja për një mbikëqyrje të fortë të virusit nuk është e re. Pak pas themelimit të saj në vitin 1948, Organizata Botërore e Shëndetësisë ngriti një sistem global monitorimi dhe përgjigjeje ndaj gripit, një rrjet laboratorësh dhe qendrash koordinimi të projektuara për të identifikuar dhe gjurmuar gripet, për të regjistruar tendencat e tyre dhe për të kontrolluar përgjigjet e enteve të shëndetit publik në të gjithë botën.

Kjo përpjekje siguron sot organizma kompetentë në 124 shtete që bëjnë pjesë në Organizatën Botërore të Shëndetësisë dhe shpërndarjen e të dhënave gjenomike dhe epidemiologjike në nivel global. Në vitin 2000, OBSH krijoi “Global Outbreak Alert and Response Network”, një rrjet i destinuar për të mbështetur vendet në të cilat shpërthejnë epidemitë lokale për të ndaluar që të përhapen në gjithë botën. Në vitet në vijim, ka pasur iniciativa të tjera. Por kohët e fundit kam folur me pesë ekspertë ndërkombëtarë të gripit të shpendëve. I pyeta për mbikëqyrjen që po i bëhet dhe të gjithë u përgjigjën, në mënyra të ndryshme, se "nuk është mënyra e përshtatshme".

Një nga mënyrat më të mira për të mbikëqyrur këtë rrezik është analizimi i gjakut dhe mostrave të tjera të marra nga njerëz në dukje të shëndetshëm që janë në situata me risk të lartë, si fermerët e shpendëve ose derrave, ose shitësit në tregjet e gjësë së gjallë, ku zogjtë dhe gjitarët në kafaz prodhojnë jashtëqitje dhe jetojnë në hapësira të kufizuara. Më pas merren mostrat e kafshëve të egra me të cilat njerëzit vijnë në kontakt: gjahu i gjahtarëve, brejtësit që pushtojnë ndërtesat, rosat e egra dhe patat që me shpendët shtëpiak bashkëndajnë hapësira për të pirë dhe për të ngrënë.

Disa nga këto gjëra tashmë po zbatohen në komunitete të veçanta dhe në sektorin tregtar, por sipas ekspertëve nuk mjafton. Papërshtatshmëria e mbikëqyrjes mund të shpjegohet me gabimet organizative dhe me mungesën e fondeve, po aq sa edhe me ekonominë e industrisë së shpendëve, tregun e zi të kafshëve të egra dhe mungesën e angazhimit të disa qeverive. Vendeve me të ardhura të ulëta u mungojnë teknikët dhe veterinerët e aftë dhe ka njëfarë rezistence ndaj shkëmbimit të të dhënave dhe ekzaminimit të njerëzve të shëndetshëm, por me risk të lartë. Dhe në fund, ekziston po ashtu dyshimi i ndërsjellë midis kombeve më të fuqishme dhe më të pasura në burime.

Janë mangësi të rrezikshme. Ne jetojmë në një botë virusesh që fshihen brenda krijesave qelizore të të gjitha llojeve: kafshëve, bimëve, kërpudhave, protozoarëve, baktereve dhe mikrobeve të tjera. Qindra mijëra nga këto specie virale që jetojnë te gjitarët dhe zogjtë mund të infektojnë një qenie njerëzore, e cila mund ta kalojë infeksionin tek një njeri tjetër dhe më pas tek një person tjetër, e kështu me radhë. Nëse nuk e ndjejmë “muhabetin viral”, është sepse nuk po dëgjojmë siç duhet.

*David Quammen është gazetar shkencor dhe shkrimtar amerikan, autor i 15 librave. Artikujt e tij janë botuar në “National Geographic”, “New York Times”, “New Yorker” etj., ndërsa në vitin 2013 shkroi librin e suksesshëm “Spillover” ku me të dhëna shkencore parashikonte brenda dekadës shpërthimin e një epidemie globale. Ky artikull u përkthye në shqip nga Erjon Uka.

Read also: Darwin would have been proud of the coronavirus