Ndalo për një moment
Çdo individ është në gjendje të prodhojë një lloj revolucioni të ftohtë në vetvete, duke dalë për një moment jashtë rrjedhës së informacion-publicitetit. Të fikësh radion, të heqësh spinën e televizorit, të mos blesh gjë, të reshtësh së dëshiruari blerjet. Mjaft të mos marrësh më pjesë, të ndalosh së mësuari. Të ndalosh përkohësisht çdo aktivitet mendor. Mjafton, në kuptimin e parë të fjalës, të qëndrosh pa lëvizur për disa sekonda.
E Hënë 10 Tetor 2022, 17:46
Erjon Uka
Nga Michel Houellebecq/ Në majin e vitit 1968 isha dhjetë vjeç. Luaja me mermere, lexoja Pif le Chien. Ishte jetë e bukur. Kam vetëm një kujtim nga “ngjarjet e vitit ‘68”, megjithëse shumë të gjallë. Kushëriri im Jean-Pierre ndiqte në atë kohë vitin e parë të gjimnazit në Le Raincy. Atëherë gjimnazi më jepte idenë (më vonë, përvoja që pata e konfirmoi intuitën time të parë, me shtimin mjeran të një dimensioni të dhimbshëm seksual) të një vendi të madh e të tmerrshëm ku fëmijë më të mëdhenj se unë studionin lëndë të vështira për të siguruar një të ardhme profesionale.
Nuk di përse, por një të premte pasdite isha me tezen duke pritur kushëririn të dilte nga shkolla. Pikërisht atë ditë, në gjimnazin e Le Raincy ishte deklaruar greva, një grevë pa afat. Oborri, të cilin e prisja të përmbytur nga qindra nxënës, ishte i shkretë.
Disa mësues endeshin pa qëllim mes njërës portë dhe tjetrës në fushën dedikuar hendbollit. Mbaj mend se kam ecur për shumë minuta në atë oborr, ndërsa tezja ime po përpiqej të mblidhte disa copëza informacioni. Ishte një oborr ku mbretëronte paqja totale, heshtja absolute. Një çast i mrekullueshëm.
***
Dhjetor 1986. Gjendesha në stacionin e Avignone dhe ishte një ditë e bukur. Si pasojë e disa ndërlikimeve sentimentale, që do të ishte e bezdisshme t’i tregoja këtu, duhej patjetër – ose të paktën kështu mendoja – të merrja trenin e shpejtë për në Paris. Por kisha shpërfillur faktin se i gjithë rrjeti hekurudhor ishte përfshirë nga një varg grevash. Kështu me një goditje të vetme, sekuenca operacionale e shkëmbimit seksual-aventurë-gjendje dëshpërimi arriti pikën e saj të përmbysjes. Për dy orë ndenja ulur në një stol përballë oborrit të shkretë të hekurudhës. Disa trena qëndronin të palëvizur mbi binarët e vdekur. Aq sa të bënin të mendoje se kishin qenë atje prej vitesh, sa s’kishin lëvizur asnjëherë nëpër binarë. Thjesht sepse ata qëndronin aty, të palëvizshëm. Ndërsa nën zë udhëtarët shkëmbenin informacione në një atmosferë dorëheqjeje, pasigurie. A thua se po vinte lufta, ose fundi i botës perëndimore.
***
Disa dëshmitarë më direktë të “ngjarjeve të vitit ‘68” më vonë më kanë treguar se bëhej fjalë për një periudhë të mrekullueshme, në të cilën njerëzit flisnin lirisht nëpër rrugë, ku gjithçka ishte e mundur. Janë gjëra që jam gati t’i bashkëndaj. Të tjerë më bëjnë që modestisht të kuptoj se trenat nuk niseshin dhe se ishte e vështirë që të gjendej benzina. Gjëra që i pranoj pa asnjë vështirësi. Në fakt, të gjitha janë dëshmi në të cilat, sipas meje, spikat një tipar i përbashkët: si me magji, për disa ditë, një makineri gjigante kish reshtur së punuari.
Në vend ishte shpërhapur një ndjesi zbehjeje, pasigurie, lindi një amulli, u përhap një gjendje qetësie. Më pas, natyrisht, makina sociale filloi të funksionojë përsëri, me një ritëm edhe më të shpejtë, edhe më të pamëshirshëm (Maji i vitit 1968 shërbeu vetëm për të thyer disa rregulla morale që pengonin funksionimin e pangopur të shoqërisë). Kjo nuk do të thotë se nuk ka pasur vërtet një moment ndalese, vonese; një moment pasigurie metafizike.
Siç është po aq e qartë, për të njëjtat arsye, se me të kaluar vala e parë e kryengritjes, reagimi i qytetarit të thjeshtë ndaj bllokimit të rrjeteve të qarkullimit dhe të informacionit ishte aq negativ sa më s’bëhet. Në fund të fundit, fenomeni është i dukshëm sa herë që prishet një sistem kontrolli kompjuterik (gjë që ndodh mjaft shpesh): pasi pranohet shqetësimi, veçanërisht kur operatorët vendosin të përdorin telefonin, diçka si një gëzim i fshehtë shfaqet tek përdoruesit: sikur fati u dha atyre mundësinë për një hakmarrje ironike ndaj teknologjisë.
Ngjashmërisht, për të kuptuar se çfarë mendon me sinqeritet qytetari i zakonshëm për modulet arkitektonike brenda të cilave është i detyruar të jetojë, mjaft të vëzhgosh reagimet e tij kur merret vendimi për t’u hedhur në erë një nga ato blloqet e banimit të ndërtuara në periferi në vitet gjashtëdhjetë: është një moment gëzimi i dëlirë dhe shumë i dhunshëm, i ngjashëm me emocionin e një çlirimi të papritur. Shpirti që banon në ato vende ka një frymë të keqe, çnjerëzore, armiqësore. Është ai i një ingranazhi rraskapitës, mizor, vazhdimisht në përshpejtim; kushdo që e ndjen brenda vetes, dëshiron shkatërrimin e tij.
***
Letërsia i përshtatet gjithçkaje, mësohet me gjithçka, rrëmon nëpër mbeturina, lëpin plagët e vuajtjes. Kështu, brenda hipermarketeve dhe pallateve institucionale mund të lindte një poezi paradoksale, një poezi ankthi dhe shtypjeje.
Nuk është një poezi e gëzuar – as nuk mund të jetë e tillë. Poezia moderne nuk ka ambicien të ndërtoje një “shtëpi hipotetike të Qenies”, ashtu siç arkitektura moderne nuk ka synim të ndërtojë vende të jetueshme, për më tepër që është detyrë komplet e ndryshme nga ajo e shumëfishimit të infrastrukturave të trafikut dhe të trajtimit të informacionit. Si një produkt i paqëndrueshmërisë, informacioni i kundërvihet kuptimit si plazmë kristalore; një shoqëri që ka arritur kulmin e mbinxehjes nuk duhet me doemos të shpërthejë, por as nuk është në gjendje të prodhojë kuptim, sepse e gjithë energjia e saj monopolizohet nga përshkrimi informues për ndryshimet e saj të paparashikueshme.
Megjithatë, çdo individ është në gjendje të prodhojë një lloj revolucioni të ftohtë në vetvete, duke dalë për një moment jashtë rrjedhës së informacion-publicitetit. Është një gjë fare e thjeshtë për t’u bërë. Asnjëherë më parë, në raport me botën, s’ka qenë kaq e lehtë sa sot: mjafton të bësh një hap pas. Një hap që në thelb është i panevojshëm. Mjaft të gjesh një kohë ndalese. Të fikësh radion, të heqësh spinën e televizorit, të mos blesh gjë, të reshtësh së dëshiruari blerjet. Mjaft të mos marrësh më pjesë, të ndalosh së mësuari. Të ndalosh përkohësisht çdo aktivitet mendor. Mjafton, në kuptimin e parë të fjalës, të qëndrosh pa lëvizur për disa sekonda.
*Pjesë të shkëputura nga libri i ri me ese, “Ndërhyrjet”. Michel Houellebecq është ndër shkrimtarët më të lexuar francezë në botë, dhe njëkohësisht më kontrovers kryesisht për bindjet e tij që konsiderohen islamofobe, raciste dhe mizogjene. Përkthyer në shqip nga Erjon Uka.
