Tech

Lufta kibernetike është fushëbeteja e shekullit të 21 dhe të gjithë jemi të përfshirë

Lufta kibernetike është fushëbeteja e shekullit të 21 dhe

Më shumë se një muaj përpara se Rusia të pushtonte ish-fqinjin e saj sovjetik, dhjetëra faqe të internetit të qeverisë ukrainase u fshinë përpara se të ktheheshin me një paralajmërim: 'përgatituni për më të keqen.'

Ekspertët thonë se hakerat rusë kanë goditur fqinjin e tyre për vite me rradhë, duke lëshuar malware shkatërrues për fshirjen e të dhënave dhe madje duke hequr shkurtimisht rrjetin elektrik të vendit në një model sulmesh që kanë shkaktuar kaos shumë përtej Ukrainës.

Pra, ndërsa trupat u afruan në kufi, qeveritë në mbarë botën kishin frikë se një sulm i madh kibernetik mund të fillonte në çdo moment.

Por, tre javë pas konfliktit, një veprim i tillë mbetet për t'u parë. Në vend që të godisnin shërbimet e transportit ose sistemet e kujdesit shëndetësor, vetëm sulme të kufizuara dhe jo të sofistikuara duket se janë kryer kundër Ukrainës.

Është e mundur që Rusia tashmë ka një armë kibernetike në arsenalin e saj që thjesht nuk e ka vendosur. Do të ishte e shtrenjtë dhe kërkon shumë kohë për të zhvilluar një malware të ri që shkatërron infrastrukturën.

Dhe pikërisht tani, Rusia po financon një pushtim të madh, ndërkohë që po përballet me sanksione të dëmshme ekonomike. Dhe një operacion kibernetik nuk është i leverdisshëm.

Kjo nuk do të thotë se operacionet kibernetike nuk luajnë një rol të rëndësishëm në luftë. Por ato mund të mos vijnë gjithmonë si sulme të suksesshme.

Pra, si e bëjnë qeveritë këtë? Dhe si mund të ndikojnë tek ju?

Krijimi i kaosit në fushën e betejës

Në fushën e betejës, qeveritë mund të përdorin operacione kibernetike për të ndërprerë drejtpërdrejt pajisjet dhe komunikimet ushtarake të kundërshtarëve të tyre.

Megjithëse këto aftësi janë tepër sekrete, Mbretëria e Bashkuar zbuloi detaje të një fushate të suksesshme kibernetike.

Midis 2016 dhe 2017, operatorët britanikë të inteligjencës përdorën teknika kibernetike për të bllokuar telefonat, për të prishur dronët dhe për të ndërhyrë në serverët e përdorur nga grupi terrorist ISIS.

Për shembull, bllokimi i telefonave mendohet se ka penguar komunikimin midis komandantëve të ISIS-it dhe atyre që luftojnë në terren, duke i lënë ata të keqdrejtuar dhe madje të ndërprerë.

"Ne donim t'i mashtronim ata, për t'i bërë ata më pak efektivë, më pak kohezivë dhe t'u prishnim moralin," tha komandanti i Komandës Strategjike, gjenerali Sir Patrick Sanders vitin e kaluar.

Operacionet me ndikim

Një shenjë dalluese e aktivitetit kibernetik të shumë qeverive është krijimi, përhapja dhe përforcimi i lajmeve të rreme (fake news) . Pavarësisht nëse shpërndahen nga mediat shtetërore ose shpërndahen nga grupe pro-qeveritare, informacioni i rremë shpesh përdoret për të lëkundur opinionin publik dhe për të ndikuar në debatin politik.

Ish-presidenti amerikan Donald Trump u akuzua vazhdimisht për deklaratat e rreme dhe mashtruese në llogarinë e tij në Twitter, sa u ndalua përgjithmonë nga platforma janarin e kaluar pas trazirave të Kapitolit.

Rusia ka shumë përvojë në përdorimin e lajmeve të rreme për të ushtruar ndikim në internet. Gjatë pandemisë, rrjetet pro-Kremlinit dhe mediat shtetërore përdorën lajme të rreme për të kritikuar vaksinat e mRNA dhe për të akuzuar BE-në për paragjykime politike në vlerësimin e vaksinën Sputnik V të Rusisë.

Tani, krahas pushtimit fizik, ajo po bën gjithnjë e më shumë përpjekje për të mbushur vendin me gënjeshtra.

Ndërsa nuk ka gjasa të ndikoheni drejtpërdrejt nga operacionet kibernetike në fushën e betejës, ka shanse të shumta që të hasni lajme të rreme teksa jeni në mediat sociale.

Qeveritë dhe përfaqësuesit mund të përdorin lajme të rreme për të tentuar të kthejnë valën e opinionit publik në favor të tyre, për shembull duke përhapur gënjeshtra për kundërshtarët politikë ose duke ndezur tensione jashtë vendit.

Nëse mjaft njerëz i besojnë gënjeshtrat, aktorët e dezinformimit mund të jenë në gjendje të ndikojnë në zgjedhje, të minojnë mbështetjen për qeveritë e huaja dhe, në rastin e Rusisë dhe Ukrainës, të krijojnë mbështetje për një luftë.

Mbroni veten nga operacionet kibernetike

Operacionet kibernetike, nuk janë të kufizuara vetëm për qeveritë ose për kohën e luftës. Pra, është e rëndësishme të jeni vigjilentë sa herë që përdorni internetin.

Për të mbrojtur veten nga dezinformimi:

· Jini të kujdesshëm ndaj historive që duken befasuese ose tronditëse. Pyesni veten nëse mund të ketë një motiv të fshehtë pas tyre.

· Provoni dhe verifikoni autorin e një postimi në media sociale ose një artikull lajmesh. Ku është publikuar? A janë ato një burim i besueshëm?

· Kontrolloni nëse disa media të besueshme raportojnë të njëjtën histori

· Nëse nuk jeni të njohur me një media të caktuar, shikoni nëse është e njohur për ndarjen e dezinformimeve duke e google-uar atë.

· Nëse nuk jeni të sigurt se një histori është e vërtetë, mos e ndani atë.

Për të mbrojtur veten nga malware:

· Përdorni fjalëkalime të ndryshme për llogari të ndryshme dhe mos i ndani ato me askënd.

· Kini kujdes kur klikoni në linqet në email, veçanërisht nëse dërguesi është i panjohur ose URL-ja duket e dyshimtë.

· Mbani aplikacionet tuaja të përditësuara.

· Nëse jeni të shqetësuar për privatësinë, kontrolloni se cilat leje do të përdorë një aplikacion përpara se ta instaloni.

Tiranapost.al