Turma në rrugë që ndryshonte realitetet dhe tufat në internet që s’krijojnë asgjë
Narcizmi i sotëm është simptomë e një zbrazëtie të thellë dhe të brendshme të egos, në një krizë identiteti gjithnjë e më shqetësues. Në këtë kohën tonë asgjë nuk ka kohëzgjatje dhe stabilitet. Dhe kështu, kjo ego e shqetësuar gjeneron varësinë ndaj selfie-ve. Kjo s’ka të bëjë me vanitetin.
E Martë 28 Dhjetor 2021, 18:31
Erjon Uka
Turma, e cila ka arritur aq shumë gjëra në të shkuarën, tani është thjesht një tufë sterile. Bota virtuale ka humbur çdo distancë, e rrjedhimisht ka humbur edhe respektin. Anonimati dhe transparenca në internet janë një keqe e pamohueshme, ndërsa kultura e “shpërndarjes” është tregtimi radikal i jetës sonë. Interneti nuk bashkon, por ndan. Gjeneron një narcizëm dixhital të helmatisur. Aftësia e përshtatjes ekstreme, në mënyrë paradoksale, i ngushton horizontet tona. Dhe gllabëron vetë themelet e demokracisë përfaqësuese.
E thotë Byung-Chul Han, filozofi gjermano-korean, një kritik brutal i rrjetit dhe i botës së ndërlidhur. Nëse për disa është një sabotator katastrofik, për të tjerë Han është një vizionar i kthjellët i “botës së re”.
Nëse në vitin 1895 Gustave Le Bon profetizonte “epokën e turmave”, për apokaliptikun Han sot kemi të bëjmë me një “tufë dixhitale, pra një bashkim individësh” të integruar në mënyrë optimiste në rrjet, për ta thënë me fjalët e Umberto Eco-s, por në të njëjtën kohë të izoluar. Tufës i mungon shpirti i turmës së vjetër, sepse nëse e para “marshonte me një drejtim të vetëm duke krijuar masa e rrjedhimisht pushtet”, sot tufa nuk bashkohet fizikisht dhe “nuk zhvillon një zë të vetëm, një ‘Ne’”. Nëse për Marshall McLuhan homo electronicus ishte Askushi, për Han homo digitalis është Dikush anonim, që me të ngjashmit e tij arrin vetëm të formojë një turmë të mjerë.
Pra cili është roli i kësaj tufe, profesor Han?
Tufa dixhitale nuk krijon “publik”. Nuk udhëheq dialogun apo diskutimin, që është zemra e një demokracie. Një komunitet i vërtetë demokratik nuk është as masë dhe as tufë, por një publik që diskuton. Jo rastësisht Partia Pirate në Gjermani u reduktua në hiç. Dëshironin të ishin një anti-parti, por më pas iu desh të organizohej si partitë e vjetra. Mjetet dixhitale shkatërrojnë bazat e komunitetit dhe të qytetarisë.
Çfarë raporti ekziston mes tufës dhe valëve të indinjimit online, apo edhe më keq të fyerje pa kriter që ju i quani “stuhi bajgash”, të cilat shpesh herë krijohen nga përdorues anonimë?
Mjetet dixhitale janë të lidhura ngushtësisht me një gjendje eksitimi. Në të shkuarën, nëse duhej kundërshtuar dikush, duhej gjetur letër dhe zarf, duhej shkruar një letër, duhej dërguar në postë etj. Një proces i gjatë që e shkarkonte eksitimin. Ndërsa sot mjafton një klikim për t’u indinjuar dhe për të shpërthyer në shpifje online, në stuhi bajgash. Komunikimi dixhital shpesh herë shkakton zhurmë të madhe që na bën të humbasim aftësinë për të dëgjuar, aftësi themelore për domokracinë. Vetëm në qetësi mund ta gjejmë “tjetrin”. Kriza e shpirtit është edhe krizë komunikimi, shkruante Michel Butor. Për më tepër, interneti duke përzierë publiken me privaten, shkatërron çdo distancë dhe për pasojë edhe respektin, që ekziston vetëm kur ndërlidhet me një emër, me një identitet. Megjithatë, ndalimi i anonimitetit në internet nuk është zgjidhje: do t’i hapte rrugë me lehtësi mbikëqyrjes totale të qytetarëve
Meqë ra fjala, ndër vite ju keni kritikuar shumë edhe “transparencën”, sidomos në politikë. Pse?
Transparenca sigurisht që e lehtëson shkëmbimin e informacionit. Por kur informacioni është i tepërt dhe shumë i lehtë për t'u gjetur, sistemi social kalon nga besimi në kontroll. Shoqëria e transparencës bazohet në një strukturë shumë të ngjashme me shoqëritë e mbikëqyrjes. Dhe kur gjithçka bëhet kaq e hapur, politika dhe demokracia përfaqësuese futen në telashe, reduktohen në muhabete banale. Ankthi i transparencës totale e detyron politikën të jetojë në një përkohshmëri, që i bën të pamundura programet afatgjata.
E pse sipas jush transparenca online, përveç politikës, rrafshon edhe gjuhën e kulturën?
Sepse në vetvete transparenca është pornografike. Kërkon të zhveshë çdo gjë, të shndërrojë gjithçka në informacion. Prandaj nuk ka asgjë të përbashkët me artin apo me të bukurën, ku gjendet sekreti dhe e fshehta.
Bukuri që online kthehet në narcizëm të pastër. Mjaft të mendojmë për “selfie”. Si ndodh vallë?
Mediumi dixhital mishëron vetë-përfaqësimin dhe vetë-ekspozimin. Narcizmi i sotëm është simptomë e një zbrazëtie të thellë dhe të brendshme të egos, në një krizë identiteti gjithnjë e më shqetësues. Në këtë kohën tonë asgjë nuk ka kohëzgjatje dhe stabilitet. Dhe kështu, kjo ego e shqetësuar gjeneron varësinë ndaj selfie-ve. Kjo s’ka të bëjë me vanitetin. Nuk kemi të bëjmë me një ego të qëndrueshme dhe narciste që e do veten, por me një narcizëm negativ.
Nuk druheni se mos keni konsideratë shumë negative ndaj mediumeve dixhitale? Na kanë lehtësuar jetën, përveçse thjeshtëzojnë shkëmbimin e ideve dhe informacioneve.
Mjetet dixhitale kanë potencial të madh për emancipim. Megjithatë, për mendimin tim, po bëhen gjithnjë e më shumë mjete mbikëqyrjeje. Kjo është shqetësuese.
Në librin tuaj përshkruani me elegancë: nga veprimi kemi kaluar në të luajturit me gishta. Si me telefonat inteligjentë, por në mënyrë të frikshme edhe në punë.
Epo me mjetet dixhitale, nëse puna bëhet gjithmonë e më shumë si lojë, loja përdoret në vetvete si mënyrë shfrytëzimi për ta shtuar më shumë efiçensën dhe produktivitetin. Por ka edhe më: në këtë kontekst, puna bëhet totalitare. Duke qenë se jemi gjithmonë të arritshëm, përjashton në mënyrë absolute kohën e lirë. Mund të japë vetëm pushime të përkohshme, por që në të vërtetë është thjesht një produkt i vetë punës. Koha e lirë është komplet tjetër gjë.
Çfarë është sot liria?
Fuqia në themel të neoliberalizmit nuk është represive, por magjepsëse. Ndryshe nga e kaluara, është fuqi e padukshme. Pra, nuk ka një armik konkret që kufizon lirinë tonë. Shifrat e punëtorit të shfrytëzuar dhe sipërmarrësit të lirë shpesh përkojnë. Secili është zoti dhe shërbëtori i vetvetes. Lufta e klasave është bërë edhe luftë kundër vetvetes. Neoliberalizmi bën që liria të shterojë vetveten: shoqëria e performancës preferon produktivitetin ndaj shtypjes, falë një tepricë lirie e cila shfrytëzohet në të gjitha format e saj, nga emocionet tek komunikimi. Liria sot është një kufizim. Detyra e së ardhmes do të jetë pikërisht gjetja e një lirie të re.
*Byung-Chul Han është filozof gjermano-korean. Përpara se të studionte filozofi në Gjermani, përfundoi studimet për metalurgji në Korenë e Jugut. Është profesor në Universitetin e Arteve të Berlinit dhe autor i mbi 20 librave të përkthyer në shumë gjuhë. Intervista për Antonello Guerrera u përkthye në shqip nga Erjon Uka.
