Sa nje kafe nga Iva

“Nostalgia canaglia” dhe marketingu i shëmtuar i “kohës së xhaxhit”

“Nostalgia canaglia” dhe marketingu i shëmtuar i

“Nostalgia, nostalgia Canaglia” është një këngë për të cilën ka nostalgji ai brez që ende kur nis të flasë një gjuhë të huaj, i shkon goja natyrshëm tek italishtja.

Është brezi im, që kaluam fëmijërinë në vitet tetëdhjetë, ndoca breza poshtë meje, ca më të mëdhenj akoma, apo prindërit tanë që kujtojnë ende me nostalgji atë koncert të Al Banos dhe Rominës në Tiranën e fundviteve ’80 që ishte një rreze shprese, se gjërat do të nisnin të ndryshonin për mirë në këtë vend.

Me njëmilionë gjërat që nuk shkojnë ashtu siç duhet në kohën e sotme, me njëmilionë vështirësitë, hallet, dramat, luftën për mbijetesë, problemet sociale, tranzicionin që vijon të zgjasë pafund e që vijon të na japë idenë që brezat tanë qenkan të destinuar të mos qetësohen anjëherë por të vijojnë të jetojnë e të punojnë si në një varkë pa timon që lëkundet në mes të detit, të gjithë ata që kanë nostalgji për atë këngë e dinë gjithashtu se gjërat  ndryshuar për mirë. Sepse sido që të jetë ajo kohë me këtë të sotmen nuk ka të krahasuar së paku për dy gjëra madhore: lirinë për të zgjedhur se çfarë do të bësh në jetë dhe mundësinë për të mbushur barkun. Kjo e fundit, në kuptimin e parë të fjalës.

Por nostalgia, nostalgia canaglia. Nostalgjia është faqezezë. Na i ndryshon kujtimet. Zgjedh më të mirat, ruan aroma, shije, ndjesi… Ngjan me lumturinë. Me fëmijërinë. Me pafajësinë. Të bën të të duket e bukur karroca me kuzhineta, të të duket lumturi çasti kur godisje me gur gozhën që shkonte shtrembër dhe në vend të saj i bije gishtit. Të bën të të duket kënaqësi e parapë kur kujton se si bashkë me shoqet e lagjes luaje me peta ose me litar përpara dyqanit të ushqimores, mishit, bulmetit, ndërsa të gjitha bashkë prisnit të blinit ca ushqime qelbësirë me tollon. Kujtimet e shkollës me mësuesen që të kontrollonte kokën për thërriza ditën e hënë dhe “një kaç“ i ngulur tek buka me sheqer e me vaj e shoqes “nostalgia canaglia” t’i bën të të duken të ëmbla shumë. Eshtë nostalgjia që të bën të kujtosh gati gati me mall nervozimin e vazhdueshëm i gjithë atij brezi prindërish shqiptarë, që zgjoheshin me natë për radhën e qumështit që nuk ishte e sigurt që e merrnin, që pastaj mundoheshin të gjenin me mik ku një copë sallam e ku një pako gjalpë më shumë, që rropateshin sa “në punën e shtetit” tek gjetja e druve të zjarrit, rregullimi i fitilave të furnelës së vajgurit, rregullimi i rezistencës së dushit, tharja e rrobave të dielën në mbrëmje të tubat e sobës së lyer me varak ndërsa poshtë tyre zjen tenxherja me fasulet për drekën e së hënës…. Të gjithë këto kjo nostalgjia faqezezë na i ka kthyer në atë që ne të gjithë e quajmë “fëmijëri të lumtur”.

“Oooo ne kemi pasur fëmijëri të lumtur, ju jeni brez koti”, u themi këtyre të sotmeve, që nuk e dinë se çdo të thotë pako e Vitit të Ri, me dy portokalle, një mollë, ndonjë karamele dhe arrë brenda, dhurata klasike që ne fëmijët e rritur në vitet ’80 merrnim nga gjyshërit. Nëse ishim me fat edhe ndonjë 30 lekëshe ose 50 lekëshe, që në shumë raste na i merrnin prinëdrit “për t’i ruajtur”.

Në atë kohë ne udhëheqësit i thërrisnim “xhaxhi”. Na shfaqej i qeshur, në 1 maj sidomos. Nuk dyshonim fare në dashurinë për të. Kështu na mësonin. Ai dhe partia, edhe pse këtë të fundit nuk e dinim se çfarë ishte, thuhej se duheshin më shumë sesa prindërit, recitonim vjersha se si ata ishin gjëja jonë më e shtrenjtë. Nuk kishte se si ta dinim që ai xhaxhi dhe ajo partia ishin shkaktarë të gjithë skamjes dhe mizerjes sonë. Me atë të tonën besonim se ishim fëmijët më të lumtur në botë.

Nuk di sesi vijojmë i themi xhaxhi atij njeriu edhe sot e kësaj dite. Nostalgjia sado faqezezë qoftë, nuk besoj se shkon deri këtu. Kujtesa jonë e shkurtër dhe mungesa e thellësisë për të nxjerrë mësime nga e shkuara ndoshta na bëjnë të ndryshëm nga gjithë vendet normale të botës ne shqiptarëve. Sepse ndryshe nuk shpregohet që të zgjedhim si “uncle Sam” të kombit jo ndonjë figurë patriotike, por liderin e një prej diktaturave më të egra në botë.

Imagjinoj tani të gatuaj të dielën për ndonjë mikun tim të huaj paketën e re të qofteve shqiptare, që lexon mbi ambalazh “qofte si në kohën e xhaxhit”. Ç‘t'i them? Që në kohën e xhaxhit ne ushqeheshim më mirë sesa sot dhe se ishim vërtet fëmijët më të lumtur në botë? Apo se “xhaxhi” ynë, që është për kombin e vet është siç janë Hitleri, Stalini, Pinoceti e Fideli me shokë për kombet e veta, por ndryshe nga ata ne ia kemi harruar të këqijat. Sepse ne jemi nostalgjikë. Apo ne jemi romantikët e të fundit në botë.

Nuk ka asnjë gjasë t’ia shpjegoj dikujt. Gjithë ç’kam lexuar ditët e fundit, gjithë justifikimet se në kohën e Enverit ushqimet ishin jo po bio, jo po pa konservantë, jo po të sigurta e kështu gjërash janë budallalliqe me brirë. Eshtë njëlloj si t’i thuash nje vajze hebreje se gjyshja e saj (lum ajo!) me siguri nuk kishte celulit në kampin e përqendrimit, sepse ushqimi ishte i shëndetshëm dhe pa yndyrna të shtuara…

Ndaj nuk do e shpjegoj hiç. Ose do e quaj budallallikun shqiptar të tradhës që përpiqet të bëjë reklamë duke u mbështetur tek nostalgjia. Në fund të fundit shumë kush e ha. Sepse nostalgia nostalgia canaglia ende na mbush sytë me lot sapo e kujtojmë me zërin e Al Banos dhe Rominës.

*Nostalgia nostalgia canahlia/ che ti prende proproi quando non vuoi/ ti ritrovi con un cuore di paglia, e un incendio che non spiegi mai